🧐 Thoái hóa điểm vàng là gì?
Thoái hoá điểm vàng (hay thoái hoá hoàng điểm, tiếng Anh: Age-related Macular Degeneration – AMD) là một bệnh lý mạn tính xảy ra ở vùng trung tâm võng mạc, nơi đảm nhiệm chức năng nhìn rõ nét, đọc, phân biệt khuôn mặt và màu sắc.
Khi điểm vàng bị tổn thương, người bệnh sẽ gặp khó khăn trong việc nhìn chi tiết, đặc biệt là khi đọc sách, xem tivi, lái xe hoặc quan sát khuôn mặt người đối diện.
🧩 Hai thể bệnh chính
1. Thoái hóa điểm vàng thể khô
- Chiếm khoảng 85–90% các trường hợp.
- Diễn tiến chậm, kéo dài trong nhiều năm.
- Do tế bào võng mạc bị thoái hóa dần và hình thành các mảng lắng đọng gọi là drusen.
2. Thoái hóa điểm vàng thể ướt
- Chiếm 10–15% nhưng có tốc độ tiến triển nhanh hơn thể khô.
- Do sự phát triển bất thường của các mạch máu dưới võng mạc gây rò rỉ dịch hoặc chảy máu, làm tổn thương điểm vàng nghiêm trọng và nhanh chóng.
👁️ Triệu chứng thường gặp
- Mờ dần thị lực trung tâm.
- Khó khăn trong việc đọc sách, lái xe hoặc nhìn chi tiết.
- Đường thẳng bị biến dạng (cong vênh).
- Xuất hiện vùng tối hoặc điểm mù ở trung tâm tầm nhìn.
- Màu sắc trở nên nhạt hoặc kém sống động.
🧬 Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
- Tuổi tác: nguy cơ tăng rõ rệt sau 50 tuổi.
- Tiền sử gia đình: có người thân bị thoái hóa điểm vàng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Hút thuốc lá: là yếu tố nguy cơ hàng đầu, làm tổn hại đến các mạch máu nhỏ của mắt.
- Béo phì, tăng huyết áp, cholesterol cao: gây ảnh hưởng đến tuần hoàn máu ở võng mạc.
- Tiếp xúc nhiều với ánh sáng xanh, tia UV: có thể thúc đẩy quá trình thoái hóa.
- Chế độ ăn thiếu vitamin và chất chống oxy hóa.
🔍 Chẩn đoán bệnh
- Khám đáy mắt để phát hiện tổn thương võng mạc và các dấu hiệu drusen.
- Chụp OCT (chụp cắt lớp võng mạc) để đánh giá độ dày, tổn thương và hình thái võng mạc.
- Chụp mạch huỳnh quang hoặc ICG trong trường hợp nghi ngờ thể ướt để phát hiện các mạch máu bất thường.
🛡️ Điều trị và phòng ngừa
A. Điều trị
▸ Với thể khô:
- Hiện chưa có phương pháp điều trị triệt để.
- Hỗ trợ bằng cách bổ sung các vi chất như: vitamin A, C, E, kẽm, lutein, zeaxanthin, theo công thức AREDS và AREDS2 giúp làm chậm tiến triển bệnh.
▸ Với thể ướt:
- Tiêm nội nhãn thuốc kháng VEGF như: ranibizumab, aflibercept… giúp ức chế sự hình thành mạch máu bất thường.
- Liệu pháp laser hoặc quang động học trong một số trường hợp đặc biệt.
B. Phòng ngừa
- Bỏ thuốc lá, giảm rượu bia, kiểm soát huyết áp, mỡ máu.
- Chế độ ăn uống lành mạnh, giàu rau xanh, trái cây, cá béo (omega-3).
- Sử dụng kính râm chống tia UV, giảm tiếp xúc ánh sáng xanh từ màn hình điện tử.
- Khám mắt định kỳ, đặc biệt từ 50 tuổi trở lên hoặc khi có dấu hiệu mờ mắt bất thường.
🌍 Tình hình phổ biến tại Việt Nam
- Tỷ lệ mắc bệnh đang gia tăng do dân số già hóa nhanh.
- Nhiều người bệnh đến khám khi đã ở giai đoạn muộn vì bệnh tiến triển âm thầm.
- Sự thiếu hụt kiến thức về chăm sóc mắt và dinh dưỡng góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
🧾 Kết luận
Thoái hóa điểm vàng là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mất thị lực không hồi phục ở người lớn tuổi. Dù chưa thể chữa khỏi hoàn toàn, việc phát hiện sớm, can thiệp đúng cách và thay đổi lối sống khoa học có thể giúp làm chậm tiến triển, bảo vệ thị lực lâu dài.